پیروزی در غزوه بدر (قرآن)یکی از نعمتهایی که خداوند شامل حال مسلمانان کرد و در آیات قرآن به آن اشاره شده، پیروزی در غزوه بدر بوده است. ۱ - آثار پیروزی در غزوه بدرآثار پیروزی در غزوه بدر عبارتند از: ۱.۱ - التیام آلام روحییادآوری خاطره پیروزی مسلمانان در جنگ بدر، التیام بخش رنج و آلام روحی آنان، به علت شکست در احد: ۱. «وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللّهُ بِبَدْرٍ وَأَنتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛و یقینا خدا شما را در (جنگ) بدر با آنکه ناتوان بودید یاری کرد پس از خدا پروا کنید باشد که سپاسگزاری نمایید.» آیه یاد شده در ضمن آیات مربوط به جنگ احد است. ۲. «أَوَلَمَّا أَصَابَتْكُم مُّصِيبَةٌ قَدْ أَصَبْتُم مِّثْلَيْهَا قُلْتُمْ أَنَّى هَذَا قُلْ هُوَ مِنْ عِندِ أَنْفُسِكُمْ إِنَّ اللّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛ آیا چون به شما (در نبرد احد) مصیبتی رسید (با آنکه در نبرد بدر) دو برابرش را (به دشمنان خود) رساندید گفتید این (مصیبت) از کجا (به ما رسید) بگو آن از خود شما (و ناشی از بی انضباطی خودتان) است آری خدا به هر چیزی تواناست.» جمله «قد اصبتم مثلیها»، اشاره به پیروزی مسلمانان در بدر است و ذکر آن برای تسکین دلهای مؤمنان است که در جنگ احد شکست خوردند. ۱.۲ - آزمایش اهل ایمانپیروزی مجاهدان در جنگ بدر، با اهدافی والا، آزمایش اهل ایمان از سوی خداوند: «فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَكِنَّ اللّهَ قَتَلَهُمْ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللّهَ رَمَى وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلاء حَسَنًا ...؛و شما آنان را نکشتید بلکه خدا آنان را کشت و چون (ریگ به سوی آنان) افکندی تو نیفکندی بلکه خدا افکند (آری خدا چنین کرد تا کافران را مغلوب کند) و بدین وسیله مؤمنان را به آزمایشی نیکو بیازماید....» برخی مفسران در مورد «و لیبلی المؤمنین...» دو احتمال ذکر کرده‌اند: ۱. به معنای آزمودن و امتحان باشد. به معنای نعمت بخشیدن و عطا باشد.برداشت براساس احتمال اول است. ۱.۳ - هشدار و عبرتپیروزی مؤمنان در جنگ بدر، هشدار و عبرتی برای کافران: «إِن تَسْتَفْتِحُواْ فَقَدْ جَاءكُمُ الْفَتْحُ وَإِن تَنتَهُواْ فَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَإِن تَعُودُواْ نَعُدْ وَلَن تُغْنِيَ عَنكُمْ فِئَتُكُمْ شَيْئًا وَلَوْ كَثُرَتْ وَأَنَّ اللّهَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ؛ (ای مشرکان) اگر شما پیروزی (حق) را می‌طلبید اینک پیروزی به سراغ شما آمد (و اسلام پیروز شد) و اگر (از دشمنی) بازایستید آن برای شما بهتر است و اگر (به جنگ) برگردید ما هم بر می‌گردیم و (بدانید) که گروه شما هر چند زیاد باشد هرگز از شما چیزی را دفع نتوانند کرد و خداست که با مؤمنان است.» بنا بر احتمالی مقصود از «الفتح» پیروزی اهل ایمان در جنگ بدر است. ۱.۴ - تقویت روحیه شکریادآوری پیروزی در غزوه بدر سبب تقویت روحیه شکر و سپاس در مسلمانان: ۱. «وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللّهُ بِبَدْرٍ وَأَنتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛و یقینا خدا شما را در (جنگ) بدر با آنکه ناتوان بودید یاری کرد پس از خدا پروا کنید باشد که سپاسگزاری نمایید.»آیه یاد شده در ضمن آیات مربوط به جنگ احد است. ۲. «وَاذْكُرُواْ إِذْ أَنتُمْ قَلِيلٌ مُّسْتَضْعَفُونَ فِي الأَرْضِ تَخَافُونَ أَن يَتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ فَآوَاكُمْ وَأَيَّدَكُم بِنَصْرِهِ وَرَزَقَكُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛و به یاد آورید هنگامی را که شما در زمین گروهی اندک و مستضعف بودید می‌ترسیدید مردم شما را بربایند پس (خدا) به شما پناه داد و شما را به یاری خود نیرومند گردانید و از چیزهای پاک به شما روزی داد باشد که سپاسگزاری کنید.» مقصود از «ایدکم بنصره» به دلیل سیاق آیات، پیروزی مسلمانان در غزوه بدر است. و مقصود از «رزقکم من الطیبات» غنایم جنگ بدر می‌باشد. ۱.۵ - تقواپیشگییادآوری پیروزی بدر برای مسلمانان مستلزم تقواپیشگی مسلمانان: «وَلَقَدْ نَصَرَكُمُ اللّهُ بِبَدْرٍ وَأَنتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛و یقینا خدا شما را در (جنگ) بدر با آنکه ناتوان بودید یاری کرد پس از خدا پروا کنید باشد که سپاسگزاری نمایید.» آیه یاد شده در ضمن آیات مربوط به جنگ احد است. ۱.۶ - دلیل بر حقانیت توحیدپیروزی مسلمانان در جنگ بدر، حجتی روشن علیه شرک و دلیلی واضح بر حقانیت توحید و اسلام: «إِذْ أَنتُم بِالْعُدْوَةِ الدُّنْيَا وَهُم بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوَى وَالرَّكْبُ أَسْفَلَ مِنكُمْ وَلَوْ تَوَاعَدتَّمْ لاَخْتَلَفْتُمْ فِي الْمِيعَادِ وَلَكِن لِّيَقْضِيَ اللّهُ أَمْرًا كَانَ مَفْعُولًا لِّيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَن بَيِّنَةٍ وَيَحْيَى مَنْ حَيَّ عَن بَيِّنَةٍ ...؛آنگاه که شما بر دامنه نزدیکتر(کوه) بودید و آنان در دامنه دورتر (کوه) و سواران(دشمن) پایین تر از شما (موضع گرفته) بودند و اگر با یکدیگر وعده گذارده بودید قطعا در وعده گاه خود اختلاف می‌کردید ولی (چنین شد) تا خداوند کاری را که انجام شدنی بود به انجام رساند (و) تا کسی که (باید) هلاک شود با دلیلی روشن هلاک گردد و کسی که (باید) زنده شود با دلیلی واضح زنده بماند....» مقصود از هلاکت و حیات، هدایت و گمراهی و به اقتضای مورد، شرک و توحید است. ۱.۷ - گسترش حقپیروزی مسلمانان در جنگ بدر، زیربنای گسترش حق (توحید) و نابودی باطل (شرک): «وَإِذْ يَعِدُكُمُ اللّهُ إِحْدَى الطَّائِفَتِيْنِ أَنَّهَا لَكُمْ وَتَوَدُّونَ أَنَّ غَيْرَ ذَاتِ الشَّوْكَةِ تَكُونُ لَكُمْ وَيُرِيدُ اللّهُ أَن يُحِقَّ الحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ وَيَقْطَعَ دَابِرَ الْكَافِرِينَ • لِيُحِقَّ الْحَقَّ وَيُبْطِلَ الْبَاطِلَ وَلَوْ كَرِهَ الْمُجْرِمُونَ؛و(به یاد آورید) هنگامی را که خدا یکی از دو دسته (کاروان تجارتی قریش یا سپاه ابوسفیان) را به شما وعده داد که از آن شما باشد و شما دوست داشتید که دسته بی سلاح برای شما باشد و(لی) خدا می‌خواست حق (اسلام) را با کلمات خود ثابت و کافران را ریشه کن کند. تا حق را ثابت و باطل را نابود گرداند هر چند بزهکاران خوش نداشته باشند.» مقصود از «لیحق الحق» اسلام و «الباطل» شرک و کفر است. ۲ - نعمت پیروزی غزوه بدرپیروزی مسلمانان در جنگ بدر، نعمتی بزرگ و قابل ذکر از طرف خداوند: «وَإِذْ يَعِدُكُمُ اللّهُ إِحْدَى الطَّائِفَتِيْنِ أَنَّهَا لَكُمْ وَتَوَدُّونَ أَنَّ غَيْرَ ذَاتِ الشَّوْكَةِ تَكُونُ لَكُمْ وَيُرِيدُ اللّهُ أَن يُحِقَّ الحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ وَيَقْطَعَ دَابِرَ الْكَافِرِينَ؛و(به یاد آورید) هنگامی را که خدا یکی از دو دسته(کاروان تجارتی قریش یا سپاه ابوسفیان ) را به شما وعده داد که از آن شما باشد و شما دوست داشتید که دسته بی سلاح برای شما باشد و(لی) خدا می‌خواست حق (اسلام) را با کلمات خود ثابت و کافران را ریشه کن کند.» ۲.۱ - نعمت برای اهل ایمانپیروزی مجاهدان در جنگ بدر، نعمتی نیکو از جانب خداوند برای اهل ایمان: «فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَكِنَّ اللّهَ قَتَلَهُمْ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللّهَ رَمَى وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلاء حَسَنًا ...؛و شما آنان را نکشتید بلکه خدا آنان را کشت و چون (ریگ به سوی آنان) افکندی تو نیفکندی بلکه خدا افکند (آری خدا چنین کرد تا کافران را مغلوب کند) و بدین وسیله مؤمنان را به آزمایشی نیکو بیازماید....» ۳ - قدرت خداوند در پیروزی بدرپیروزی مسلمانان در جنگ بدر، به قدرت خداوند: «... ومآ انزلنا علی عبدنا یوم الفرقان یوم التقی الجمعان والله علی کل شیء قدیر؛... اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدایی(حق از باطل) روزی که آن دو گروه با هم روبرو شدند نازل کردیم ایمان آورده‌اید و خدا بر هر چیزی تواناست.» جمله «والله...» می‌تواند ناظر به تمام حقایقی باشد که در آیه مورد بحث مطرح شده است ،از جمله آنها امدادهای خداوند در جنگ بدر است که «و ما انزلنا...» بر آن دلالت دارد. ۴ - عناوین مرتبطبشارت به پیروزی در غزوه بدر (قرآن)، عبرت از پیروزی در غزوه بدر (قرآن)، عوامل پیروزی در غزوه بدر (قرآن)، منشأ پیروزی در غزوه بدر (قرآن)، وعده پیروزی در غزوه بدر (قرآن). سرنوشت غزوه بدر (قرآن) و غنایم غزوه بدر (قرآن). ۵ - پانویس۶ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۱۵۶، برگرفته از مقاله «پیروزی در غزوه بدر». |